Tiến sĩ Phan Hồng Giang, nguyên Viện trưởng Viện Văn hóa nghệ thuật Việt Nam, cho rằng tham vọng biến học sinh thành nhà phê bình văn học của những người làm chương trình - sách giáo khoa môn ngữ văn khiến văn mẫu thịnh hành trong đời sống học đường.

Nếu cứ đánh giá theo kiểu 0,25 điểm cho một ý như hiện nay thì chúng ta sẽ cho ra những sản phẩm giống nhau. Sự cá biệt hóa sẽ bị triệt tiêu. Thật đáng kinh hãi khi nhìn một đáp án bổ ra từng 0,25 điểm cho từng ý!

Ông Giang chia sẻ: “Mỗi lần cầm cuốn sách giáo khoa (SGK) văn lên, tôi hay bị rơi vào trạng thái bực mình vì gặp sự bất cập. Dường như những nhà làm chương trình, các tác giả SGK xác định chưa trúng lắm mục tiêu dạy học môn văn. Họ có vẻ chú tâm vấn đề giáo dục chính trị tư tưởng, giáo dục công dân trong khi theo tôi, dạy văn chủ yếu là để bồi dưỡng những tình cảm nhân văn của con người. Nội dung học nhiều phần còn mang tính chuyên sâu, khiến người ta không khỏi nghi ngờ, phải chăng các tác giả chương trình, vô tình hay cố ý, muốn đào tạo học sinh (HS) phổ thông sau này thành những nhà phê bình, những nhà nghiên cứu văn học?”.

Vậy theo ông, nên thay đổi nội dung dạy học môn văn theo hướng nào?

Mục đích của môn văn là chỉ cần giúp HS cảm nhận được cái hay, cái đẹp mang đậm tính nhân văn thông qua một số tác phẩm cụ thể, biết cách trình bày lại ý kiến của mình đúng ngữ pháp, dùng từ đúng ngữ nghĩa, viết đúng chính tả. Cái ngược đời hiện nay là chúng ta học hành thì có vẻ cao siêu nhưng khi viết lại không thành câu, không chỉ HS mà kể cả một số thầy cô giáo, thậm chí cả vài ba vị đã thành danh. Cứ mở ti vi là được nghe những câu cụt câu què! Trong các văn bản đầy rẫy câu sai, kiểu “với tinh thần trách nhiệm cao, đã làm tăng vị thế của…” hoặc “quá trình” gì đó “đã thành” thế nọ thế kia…

Nhưng nếu chương trình thay đổi mà cách đánh giá - thi cử không thay đổi thì cũng chẳng giải quyết được gì. Nếu cứ đánh giá theo kiểu 0,25 điểm cho một ý như hiện nay thì chúng ta sẽ cho ra những sản phẩm giống nhau. Sự cá biệt hóa sẽ bị triệt tiêu. Thật đáng kinh hãi khi nhìn một đáp án bổ ra từng 0,25 điểm cho từng ý! Chấm văn thì anh phải nhìn toàn cục cả bài nó có ra văn không chứ không phải đếm ý cho điểm!

Chương trình môn ngữ văn hiện nay có đủ 2 phần ngữ và văn nhưng khả năng diễn đạt tiếng Việt cũng như khả năng cảm thụ văn chương của HS ngày nay đều kém. Nên chăng chương trình sau năm 2015 tách ngữ và văn thành 2 môn, thưa ông ?

Cũng cần phải tích hợp nhưng đến một mức độ nào đó thôi. Nên xem tiếng Việt là môn công cụ, mọi HS đều phải học dù sau này thi ĐH ngành nào vì làm nghề gì cũng phải biết diễn đạt ý tứ mạch lạc, đúng ngữ pháp, không mắc lỗi nói câu què cụt, câu vô chủ. Giáo dục phổ thông rất cần đề cao vai trò tiếng Việt dưới góc độ viết câu đúng ngữ pháp, dùng từ đúng nghĩa.

Với môn văn, điều quan trọng là làm sao khích lệ được sự tiếp nhận sáng tạo của HS. Làm sao để các em tự tìm đến tác phẩm, tự cảm thụ - cảm nhận theo cách của mình. Nếu các em cảm thụ không giống mình thì cũng không nên bắt bẻ mà cần để cho các em trình bày, nếu các em có lý thì mình phải chấp nhận. Như vậy trong một giờ học văn sẽ có những phát hiện, những góc nhìn bất ngờ từ các HS. Ngoài ra, có thể khuyến khích cả tập thể lớp tham gia tìm hiểu một tác phẩm. Một tiết học văn có thể là một tiết các nhóm thay nhau lên trình diễn một tiểu phẩm nào đó từ các tác phẩm cụ thể.

Người ta không thích cho con em mình học văn vì thấy nó vô bổ. Ông có nghĩ rằng nếu việc dạy văn đạt được mục tiêu bồi dưỡng tâm hồn con người như ông nói ở trên thì sẽ khuyến khích nhiều người thích học văn?

Muốn vậy thì cái tối thiểu hoạt động dạy học môn văn trong trường phổ thông phải đạt được là làm cho trẻ con không sợ văn mà yêu văn. Như nhà tôi chẳng hạn, trẻ con đến giờ văn là thấy e ngại vì nó buồn tẻ. Thời tôi đi học phổ thông thì ngược lại, giờ văn rất hấp dẫn. Có những thầy dạy rất hay, vào lớp là kể chuyện, chuyện các nhân vật trong tác phẩm Những người khốn khổ của Victor Hugo. Có thầy kể chuyện Thủy Hử, Tam Quốc diễn nghĩa. Học trò ngồi cứ há hốc mồm ra nghe. Không hẳn vì chuyện hay mà ở cách biểu đạt rất cá tính của những ông thầy. Hồi ấy làm gì đã có SGK. Mỗi thầy là một tác giả “cuốn SGK” của chính mình. Có thể vì thế mà các thầy mới dạy được thoải mái như thế.

Hồ Ngọc
(thực hiện)

http://www.thanhnien.com.vn/Pages/20130221/Dung-ep-hoc-sinh-thanh-nha-phe-binh-van-hoc.aspx